Rozwód kościelny to jedynie potoczna nazwa unieważnienia małżeństwa kościelnego. Małżeństwo regulowane jest przepisami zapisanymi w Kodeksie prawa kanonicznego. Prawnie więc nie istnieje instytucja rozwodu kościelnego.
Unieważnienie małżeństwa jest więc również zapisane określonym artykułem. Powody nie są jednak takie oczywiste. Otóż małżeństwo może zostać zawarte jedynie po realizacji określonych okoliczności. A ich niespełnienie powoduje możliwość uznania małżeństwa za nieważne.
Okoliczności unieważnienia małżeństwa kościelnego
W prawie kanonicznym zapisane są następujące okoliczności:
- święcenia – ślub wieczysty w instytucie kościelnym stanowi przesłankę do unieważnienia małżeństwa.
- okrewieństwo – określa powinowactwo w linii prostej.
- wiek – aby małżeństwo było ważne kobieta nie może mieć mniej niż 14 lat, a mężczyzna 16 lat.
- zabójstwo współmałżonka
- inne małżeństwo – w prawie kanonicznym dopuszczalne jest małżeństwo kościelne tylko z jedną osobą w ciągu całego życia.
- przyzwoitość publiczna – małżeństwo nie może zostać zawarte między mężczyzną a córką lub matką swojej konkubiny, a także kobietą z synem lub ojcem swojego konkubenta.
- niezdolność do współżycia płciowego – może być zarówno uprzednia, jak i trwała.
- pokrewieństwo prawne – czyli takie wynikające z adopcji w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej.
- religia – niemożliwe jest zawarcie małżeństwa kościelnego, kiedy jedna osoba jest ochrzczona w Kościele katolickim, a druga jest nieochrzczona.
- uprowadzenie kobiety.
Wady zgody małżeńskiej
Zgoda małżeńska zgodnie z prawem kanonicznym może zostać wyrażona wadliwie. Takie okoliczności stanowić będą o potencjalnych powodach do unieważnienia małżeństwa.
Wśród nich wyróżnić można:
- niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich ze względu na zaburzenia psychiczne. Do takich zaburzeń zaliczane są m.in. alkoholizm, zaburzenia osobowości, choroba psychiczna, uzależnienie emocjonalne od rodziców, uzależnienie od pornografii, seksoholizm, a także osobowość z pogranicza, czy zależna.
- symulacja całkowita lub częściowa. Dotyczy wyrażenia zgody na małżeństwo. Przykładem jest przypadek zawierania ślubu z powodu nieplanowanej ciąży, ale także, kiedy dochodzi do rozwodu lub małżonek wyklucza możliwość posiadania potomstwa w przyszłości.
- niewystarczające używanie rozumu. Nie jest możliwe zawarcie małżeństwa z osobą bez sprawnej władzy nad umysłem i wolą. Właściwie używający umysłem rozumie i wyraża świadomą zgodę na zawarcie małżeństwa.
- podstęp oznacza sytuacje, w których wykorzystano podstęp w celu uzyskania zgody na małżeństwo.
- błąd dotyczący przymiotów małżeństwa nie powoduje nieważności małżeństwa, chyba że przymiot ten był bezpośrednio i zasadniczo zamierzony.
- błąd co do osoby i przymiotu osoby oznacza m.in. błąd co do tożsamości fizycznej oraz płciowej jednostki.
- przymus i ciężka bojaźń dotyczy sytuacji, w których jednostka pod przymusem lub w stanie bojaźni, nawet tej nieumyślnej w celu uwolnienia się od niej wybiera małżeństwo.
- brak wiedzy o istotnych praw i obowiązkach małżeńskich. Dotyczy braku rozeznania się co do obowiązków i praw między małżonkami.
Najważniejsze jest jednak to, aby pamiętać iż unieważnienie małżeństwa będzie trudniejsze, a nawet niemożliwe w przypadku pojawienia się przesłanek po zawarciu małżeństwa. Rozwód kościelny jest więc dość skomplikowanym procesem, do którego warto się odpowiednio przygotować.
