Kiedy nagle cały świat zmagał się z pandemią COVID-19, praktycznie każdy aspekt życia uległ drastycznym zmianom. Nawet w odniesieniu do prawa to zderzenie z niewidzialnym wrogiem zmusiło do zmiany procesów i procedur, które przez lata wydawały się stabilne.
Szybko wprowadzone regulacje stanowiły odpowiedź na nagłą, nieprzewidywalną rzeczywistość i miały na celu zapewnienie ciągłości wymiaru sprawiedliwości. Jednak czy w świetle nowych wytycznych, wszystkie wyroki rozwodowe wydane w tym okresie zachowują moc prawną?
Jako prawnik specjalizujący się w prawie rodzinnym widziałem bezpośrednie skutki tych przemian. Klientów ogarniają wątpliwości i niepewność: czy ich decyzje życiowe, podjęte w tak burzliwym okresie, są trwałe i niepodważalne?
To pytanie, które jeszcze niedawno było tylko cichym szeptem w tłumie innych zmartwień, teraz wybrzmiewa głośno w salach sądowych i na korytarzach kancelarii, wszystko za sprawą przełomowej uchwały Sądu Najwyższego.
Wprowadzone specjalne regulacje, znane jako ustawy covidowe, dostosowały funkcjonowanie sądów do nowej rzeczywistości. Umożliwiły one rozpoznawanie spraw rozwodowych w uproszczonym składzie jednego sędziego i dwóch ławników, aby nie tylko chronić zdrowie publiczne, ale i umożliwić sprawne prowadzenie spraw sądowych.
Niemniej jednak te same regulacje stały się przedmiotem analizy Sądu Najwyższego, który zajął się kwestią składu sądu pierwszej instancji orzekającego w sprawach rozwodowych.
Co na to Sąd Najwyższy?
Pandemia wymusiła na prawie dynamikę, do której nie byliśmy przyzwyczajeni. Sąd Najwyższy w uchwale z 14 grudnia 2023 r. o sygn akt. III CZP 32/23, zważając na te wyjątkowe okoliczności, zwrócił uwagę na potencjalną nieważność wyroków rozwodowych wydanych przez sądy działające w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.
Choć taki skład mógł wydawać się odpowiednim kompromisem między wymogami prawnymi a potrzebą szybkiego reagowania na kryzys, wywołał on liczne pytania o legalność i prawomocność orzeczonych w ten sposób rozwodów. To co z tą nieważnością postępowania?
Nieważność postępowania?
Przepisy tzw. ustawy covidowej wprowadziły czasowe rozwiązania, które miały zapewnić ciągłość działania sądów. Jednakże, jeśli w okresie od 3 lipca 2021 r. do 14 kwietnia 2023 r. sprawa rozwodowa była rozpoznawana przez niewłaściwy skład sądu, może to prowadzić do stwierdzenia nieważności postępowania. Co to oznacza w praktyce? Wiele wyroków może być podważonych.
Ale spokojnie, żadna uchwała nie może automatycznie unieważnić Twojego rozwodu. Nie musisz się o to martwić! W praktyce niewłaściwy skład sądu orzekającego może doprowadzić do konieczności wznowienia postępowania, dopiero kiedy którakolwiek ze stron złoży odpowiednią skargę na postępowanie.
Oznacza to, że nie każdy wyrok wydany w tym „niekonwencjonalnym” składzie jest automatycznie nieważny. Nieważność postępowania, zgodnie z art. 379 pkt 4 kodeksu postępowania cywilnego, jest kwestią, która musi być stwierdzona przez sąd. Oznacza to, że strona zainteresowana musi podjąć odpowiednie kroki prawne, aby wyrok został uchylony.
Droga do stwierdzenia nieważności
Nieważność postępowania nie jest więc stwierdzana z urzędu. To na stronach ciąży obowiązek zainicjowania procesu, który może doprowadzić do uchylenia wyroku rozwodowego. Jeżeli, już którakolwiek z nich się na to zdecyduje, ma trzy miesiące na wniesienie skargi o wznowienie postępowania.
Zgodnie z art. 407§1 k.p.c. termin trzymiesięczny liczony jest od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia postępowania. Dopiero kiedy taka skarga zostanie wniesiona przez stronę, sąd będzie mógł stwierdzić, że faktycznie zaszła nieważność postępowania. W efekcie może uchylić wyrok, a postępowanie zostanie wznowione.
Jak widzisz droga do unieważnienia procesu nie jest taka prosta. Dodatkowo musisz pamiętać, że nie można złożyć skargi od wyroku orzekającego rozwód, gdy po jego uprawomocnieniu choć jedna ze stron zawarła nowy związek małżeński (art. 400 k.p.c.).
Ryzyko stwierdzenia nieważności postępowania dla klientów korzystających z naszych usług jest znikome. Dlaczego? Ponieważ do wznowienia postępowania najczęściej są skłonne osoby, które nie są zadowolone z wyniku sprawy rozwodowej.
Jeżeli jednak Ty i Twój partner doszliście do porozumienia i wspólnie ustaliliście warunki rozwodu przy naszym wsparciu, mało prawdopodobne jest, aby któraś ze stron zechciała zainicjować wznowienie postępowania.
Ta sytuacja jest potwierdzeniem na to, że mediacja, którą oferujemy, stanowi klucz do osiągnięcia stabilności i spokoju. Nawet gdy pojawiają się nieoczekiwane wątpliwości prawne. Możesz więc czuć się bezpiecznie, wiedząc, że wspólnie znalezione rozwiązania są solidne i trudne do zakwestionowania.
Jeśli chcesz uzyskać więcej informacji, możesz zapoznać się z opinią prawną, którą przygotowaliśmy na potrzeby tego artykułu. Znajdziesz ją poniżej:
