Alimenty to świadczenie pieniężne na rzecz osób, które nie są w stanie utrzymać się własnymi siłami. Do łożenia alimentów zobowiązane są osoby bliskie. Zgodnie z polskim ustawodawstwem istnieje możliwość orzeczenia alimentów na rzecz byłego małżonka.
Nie ma znaczenia płeć oraz czy alimenty będą należne byłej żonie, czy mężowi. Znaczenie jednak ma orzeczenie o winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego, a także sytuacja majątkowa, w jakiej znaleźli się małżonkowie wskutek orzeczenia rozwodu.
Aby alimenty zostały orzeczone na rzecz byłego małżonka – muszą zostać spełnione określone przesłanki ustawowe. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyróżnia zwykły i rozszerzony obowiązek alimentacyjny.
Alimenty na byłego współmałżonka w niedostatku
Kwestię alimentów na małżonka regulują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej zwany: „krio”). Zgodnie z art. 60 § 1 krio – „Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego”.
Powyższe oznacza, że zobowiązanym do płacenia alimentów na rzecz byłego małżonka może być zarówno małżonek niewinny, współwinny jak i wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego. Obowiązek ten zachodzi niezależnie od winy zobowiązanego a orzekany jest przez sąd wówczas, gdy uprawniony znajduje się w niedostatku wskutek orzeczenia rozwodu.
Czym jest niedostatek w rozumieniu przepisów?
Niedostatek uprawnionego jest przesłanką niezbędną do orzeczenia alimentów. W orzecznictwie istnieją różne definicje niedostatku, w tym między innymi, niedostatek jest to niemożność zaspokojenia we własnym zakresie minimalnego standardu egzystencji.
Uważa się, że niedostatek jest wówczas, gdy „osoba ubiegająca się o alimenty, mimo podejmowanych starań, nie potrafi samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb na poziomie zbliżonym do minimum socjalnego”. (Wyrok SA w Poznaniu z dnia 10.02.2004 r. sygn. I ACa 1422/03).
Uznać zatem należy, że alimenty należą się uprawnionemu wówczas, gdy nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać na godziwy poziomie, mimo że czyni ku temu starania a jego niedostatek powstał wskutek orzeczenia rozwodu.
Jak interpretować usprawiedliwione potrzeby?
Są to podstawowe potrzeby – takie, które posiada każdy człowiek, by wieść godne życie. Usprawiedliwionymi potrzebami będą na przykład koszty utrzymania mieszkania, wyżywienie, leczenie, ubrania.
Za usprawiedliwione potrzeby uznać należy wypoczynek czy rozrywkę – ale oczywiście w odpowiednich granicach. Usprawiedliwione potrzeby są określeniem nieostrym i jako takie muszą zostać wyznaczone w kontekście standardu, w jakim żyła osoba uprawniona w trakcie trwania związku małżeńskiego.
Ile można żądać alimentów? Możliwości zarobkowe a rzeczywiste dochody
Możliwościami zarobkowymi i majątkowymi zobowiązanego są jego rzeczywiste dochody, ale również takie zarobki i dochody, jakie mógłby uzyskiwać, gdyby dołożył należytej staranności i uzyskał odpowiednie zatrudnienie odpowiadające jego wykształceniu i doświadczeniu zawodowemu, a także sile i kondycji fizycznej i psychicznej.
Nie może zatem być tak, że zobowiązany do płacenia alimentów będzie się zasłaniał brakiem pracy w sytuacji, gdy posiada idealne wykształcenie i bogate doświadczenie zawodowe. Sąd uzna wówczas, że jego możliwości zarobkowe i majątkowe są wysokie i ma możliwość płacenia alimentów w wysokości adekwatnej do potencjalnych możliwości zarobkowych, a nie rzeczywiście uzyskiwanych zarobków na rzecz żony, która popadła w niedostatek wskutek rozwodu.
Alimenty od małżonka wyłącznie winnego
Art. 60 § 2 krio z kolei daje możliwość żądania przez małżonka niewinnego rozkładu pożycia małżeńskiego zapłaty alimentów od małżonka, który został uznany za wyłącznie winnego niezależnie od tego, czy małżonek wyłącznie winny ma wystarczające możliwości majątkowe i zarobkowe.
Powyższe oznacza, że małżonek wyłącznie winny musi przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego nawet wówczas, gdy małżonek niewinny nie będzie pozostawał w dosłownym niedostatku.
Przesłanką wystarczającą do orzeczenia alimentów od małżonka wyłącznie winnego jest nie niedostatek, a jedynie istotne pogorszenie sytuacji materialnej wskutek rozwodu. Jest to przykład, w którym orzeczenie o winie w wyroku rozwodowym będzie mogło rzutować na sytuację finansową rozwiedzionych małżonków.
Kiedy wygasa obowiązek alimentacyjny?
Co do zasady obowiązek alimentacyjny wygasa wówczas, gdy były małżonek uprawniony do pobierania alimentów zawrze kolejny związek małżeński. Dodatkowo w sytuacji orzeczenia obowiązku alimentacyjnego wobec małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego – obowiązek jego wygasa po upływie pięciu lat od dnia orzeczenia przez sąd rozwodu.
Wyjątkowo, gdy sąd uzna, że istnieją szczególne okoliczności, sąd na żądanie uprawnionego będzie mógł przedłużyć ten okres na kolejne pięć lat. Takimi szczególnymi okolicznościami może być na przykład fakt, że były małżonek uległ wypadkowi i potrzebuje środków na kosztowne leczenie i rehabilitację – tym samym jego sytuacja finansowa uległa pogorszeniu, bo nie jest w stanie chodzić do pracy.
Co istotne – nie stanowi przesłanki do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego fakt, że były małżonek uprawniony do pobierania alimentów pozostaje w konkubinacie.
Jak uzyskać alimenty od byłego małżonka?
Z żądaniem zapłaty alimentów na swoją rzecz można wystąpić już w pozwie rozwodowym. Pamiętać jednak należy, że nie wystarczy w pozwie zawrzeć żądania. Musi ono być potwierdzone odpowiednim materiałem dowodowym.
Niezależnie od tego, czy z roszczeniem o alimenty występujemy w pozwie rozwodowym, czy też po orzeczeniu rozwodu składamy odrębne powództwo – musimy wykazać, że wskutek rozwodu istotnie pogorszyła się nasza sytuacja majątkowa lub też popadliśmy w niedostatek.
Odpowiednim dowodem w tej sytuacji będzie na przykład nasza umowa o pracę, z której będzie wynikać wysokość naszych zarobków. Ponadto musimy przedłożyć sądowi wszelkie nasze rachunki związane z utrzymaniem domu, faktury i rachunki potwierdzające wydatki ponoszone na wyżywienie, leczenie, ubiór oraz wszelkie inne niezbędne wydatki.
Musimy także dokładnie opisać naszą sytuację materialną. Z drugiej zaś strony musimy wskazać, że były małżonek ma doskonałe możliwości majątkowe i zarobkowe, jego wykształcenie i doświadczenie zawodowe zezwala na osiąganie naprawdę pokaźnych zarobków, dzięki temu w trakcie trwania małżeństwa żyliście na odpowiednim poziome zaś wskutek rozwodu, poziom życia uległ pogorszeniu.
Jaka jest opłata od pozwu o alimenty?
Jeżeli roszczenie o alimenty zawierasz w pozwie o rozwód, to uiszczasz od tego pozwu tylko opłatę związaną z żądaniem orzeczenia rozwodu, czyli 600 zł.
Z kolei zaś, jeżeli po orzeczeniu rozwodu chcesz wystąpić z osobnym pozwem o alimenty przeciwko byłemu małżonkowi, to wówczas opłata od pozwu nie jest wymagana.
