Śmierć bliskiej osoby jest niesamowicie trudnym doświadczeniem. Wśród zadań, które należy wykonać po takim zdarzeniu jest m.in. uregulowanie sytuacji prawnej. Co więc zrobić w pierwszej kolejności po śmierci bliskiej osoby? Na to pytanie znajdziesz odpowiedź poniżej.
Czy jesteś spadkobiercą?
W pierwszej kolejności musisz ustalić, czy jesteś spadkobiercą po śmierci spadkodawcy. Kto jest spadkobiercą? Jest nią osoba, na którą przekazuje się ogół praw i obowiązków po zmarłej osobie.
Spadkobiercą można stać się po powołaniu w drodze testamentu lub ustawy z chwilą śmierci spadkodawcy.
Spadkobierca z powołania
Z powołania możesz stać się spadkobiercą, jeżeli spadkodawca ujmie Cię w testamencie. Uprawnienie takie uzyskuje osoba fizyczna, prawna albo dziecko poczęte, ale nie narodzone w chwili otwarcia spadku.
Spadkobierca ustawowy
Spadkobiercą ustawowym jest osoba, która na mocy ustanowionego prawa staje się odpowiedzialną za majątek zmarłego. Może to być osoba lub podmiot, który nie został powołany w testamencie. Dodatkowo uprawnionym można stać się również ze względu na odrzucenie spadku przez osoby powołane do testamentu.
Zgodnie z kodeksem cywilnym ustawowo spadkobiercami są:
- małżonek,
- zstępni – dzeci, wnuki,
- wstępni – rodzice, dziadkowie,
- rodzeństwo,
- zstępni rodzeństwa,
- gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy,
- Skarb Państwa.
Należy jednak pamiętać, że polskie prawo przewiduje także kolejność, w której dane jednostki stają się uprawnionymi do dziedziczenia. W pierwszej kolejności oczywiście są to dzieci oraz małżonek spadkodawcy. Następne podmioty mogą dziedziczyć, kiedy poprzednie nie będą mogły lub nie chcą spadku.
Kiedy nie mogę zostać spadkobiercą?
Kodeks cywilny przewiduje następujące możliwe sytuacje, w których nie możesz być spadkobiercą:
1. Kiedy osoba fizyczna zostanie uznana za niegodną dziedziczenia – taka osoba zostaje wyłączona z dziedziczenia spadku po zmarłym.
2. Kiedy osoba fizyczna nie żyje w chwili otwarcia spadku – ten zapis nie dotyczy sytuacji, w których wyróżnia się dziecko poczęte nienarodzone. Musi jednak urodzić się żywe, aby odziedziczyć spadek po śmierci spadkodawcy.
3. Kiedy osoba prawna nie istnieje w czasie otwarcia spadku – wyjątkiem od tej reguły jest fundacja, która zostanie wpisana do rejestru w ciągu 2 lat od dnia ogłoszenia testamentu.
4. Kiedy małżonek pozostaje w separacji – w takim wypadku nie stosuje się przepisów kodeksu cywilnego w sprawie dziedziczenia.
5. Jeśli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy drugiego małżonka – żądanie to musi być uzasadnione, a małżonek będzie wyłączony z dziedziczenia.
Spadek i podział majątku
Przyjęcie lub odrzucenie spadku
Po śmierci spadkodawcy następuje moment otwarcia spadku. Możliwe jest przejęcie majątku wprost, czy z dobrodziejstwem inwentarza, lub odrzucenie spadku.
W każdym przypadku należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku do sądu lub przed notariuszem w terminie do 6 miesięcy od dnia, w którym spadkodawca dowiedział się, że jest do spadku powołany.
Podział majątku
W przypadku małżeństwa warto zwrócić uwagę na istniejące dokumenty w sprawie rozdzielności majątkowej lub jakichkolwiek umów majątkowych małżeńskich.
Jeśli jednak takowych nie ma to podział majątku wspólnego następuje z momentem śmierci jednego z małżonków. Wszyscy ustanowieni spadkobiercy stają się współwłaścicielami pozostawionego majątku przez spadkodawcę.
W takim przypadku określana jest wartość całego majątku zarówno z aktywami, jak i pasywami zmarłego, a kolejno następuje dział spadku. Zdarza się, iż małżonek żąda ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Wartość majątku spadkodawcy może zostać umniejszona wraz z wydanym postanowieniem sądu.
Warto podkreślić, że dział spadku może być dokonany zarówno w sądzie, jak i w drodze umowy między współwłaścicielami majątku. Nie ma również określonego terminu, do którego należy ten dział spadku wykonać. Co więcej, jeżeli współwłaściciele nie chcą dzielić majątku, to ustawa nie nakłada na nich takiego obowiązku.
Podział majątku u notariusza
Jeżeli natomiast spadkobiercy są zgodni co do podziału masy majątkowej po zmarłym, to warto takie uzgodnienie spisać w postaci umowy. Wtedy konieczna będzie wizyta u notariusza, gdyż umowa musi mieć formę aktu notarialnego. Może dotyczyć całości, czy nawet jakiejś części spadku.
Podział majątku w postępowaniu sądowym
W przypadku braku zgody wszystkich spadkobierców, co do podziału majątku, to jego rozdzielenia należy dochodzić w sądzie rejonowym. Właściwym będzie sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
Postępowanie przeprowadzane jest w trybie nieprocesowym. Uczestnikami rozpraw sądowych będą wszyscy spadkobiercy. Dotyczy to także tych osób, które zbyły udział w spadku.
Na początek konieczne jest dokonanie spisu inwentarza, który wyceni majątek pozostały po zmarłym. Następnie określony zostanie podział spadku i części przynależącej do każdego ze spadkobierców.
Warto pamiętać, że sąd nie jest bezpośrednio związany wnioskiem spadkobierców i dokona rozporządzenia majątkiem, tak jak uzna to za słuszne. Pod uwagę w trakcie takiego postępowania będzie jednak brał:
- masę majątkową, która pozostała po spadkodawcy,
- miejsce zamieszkania spadkobierców,
- sytuację finansową spadkobierców,
- szczególne okoliczności oraz charakter przedmiotów należących do masy majątkowej spadkodawcy,
- wzajemne relacje oraz stosunki między spadkobiercami, a także spadkodawcą.
Jeśli chodzi o podział majątku w przypadku małżonków, sprawa może ukształtować się nieco odmiennie, ze względu na relacje między nimi. W zależności od stwierdzenia separacji, rozwodu, czy wniosku o nierówny podział majątku kwota całkowitej masy majątkowej może się różnić. Jeżeli ten temat Cię interesuje, to koniecznie sprawdź nasze kolejne artykuły.
