Słowo alimenty wywodzi się z łaciny i w dosłownym tłumaczeniu oznacza „żywność”. Jest to nieprzypadkowe tłumaczenie, bo poprzez alimenty we współczesnym tego słowa znaczeniu rozumie się środki utrzymania takie jak wyżywienie, koszty mieszkania, leczenia, a nawet rozrywki. Natomiast w odniesieniu do dzieci – także koszty ich wychowania i edukacji.
Kiedy i komu przysługują alimenty?
Obowiązek alimentacyjny powstaje w momencie orzeczenia o nim przez sąd w wyroku lub postanowieniu. Także wskutek ugody zawartej przed sądem lub ugody zawartej przed mediatorem.
Alimenty zgodnie z polskim porządkiem prawnym mogą być orzeczone zarówno na rzecz dzieci, rodziców, dziadków, jak i małżonków i byłych małżonków. Grupa osób, która spełnia kryteria przyznania na jej rzecz alimentów to uprawnieni zaś osoby, które mają obowiązek ich zapłaty nazywa się zobowiązanymi.W tym artykule skupimy się na alimentach z Funduszu Alimentacyjnego (dalej: „fundusz”).
Czym jest fundusz alimentacyjny?
Zgodnie z ustawą o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. 2022.1205, zwana dalej: „ustawa”), Fundusz Alimentacyjny stanowi system wspierania osób uprawnionych do alimentów środkami finansowymi z budżetu państwa.
Głównymi założeniami Funduszu Alimentacyjnego jest dostarczanie środków utrzymania osobom, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb, a w szczególności dzieciom.
Fundusz został utworzony celem realizacji konstytucyjnej zasady pomocniczości, która nakłada na państwo obowiązek wspierania osób ubogich, które nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb i nie otrzymują należnego im wsparcia od osób należących do kręgu zobowiązanych wobec nich do alimentacji.
Niealimentacja jako główny powód wypłaty alimentów z funduszu
Uruchomienie procedury wspierania uprawnionych do pobierania alimentów osób poprzez środki z Funduszu następuje wówczas, gdy nie ma możliwości wyegzekwowania alimentów od osób zobowiązanych do ich łożenia. W przypadku wspierania przez Fundusz Alimentacyjny osób uprawnionych do pobierania alimentów należy jednocześnie podejmować działania zmierzające wyegzekwowania odpowiedzialności osób zobowiązanych.
Niealimentacja, czyli brak realizacji obowiązku alimentacyjnego przez osobę zobowiązaną na rzecz osoby uprawnionej jest bowiem przestępstwem. Zgodnie z art. 209 kodeksu karnego – Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem, albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Logicznym jednak jest fakt, że ukaranie osoby zobowiązanej do łożenia alimentów nie poprawi sytuacji materialnej uprawnionego. W sytuacji, gdy zobowiązany zostanie ukarany pozbawieniem wolności ryzyko niepłacenia alimentów wzrasta tym bardziej.
Remedium na poprawienie sytuacji materialnej osób uprawnionych do pobierania alimentów w sytuacji, gdy obowiązany nie spełnia swojego obowiązku jest właśnie Fundusz Alimentacyjny. Świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego przysługują obywatelom polskim oraz cudzoziemcom we wskazanych w ustawie przypadkach tylko w sytuacji, gdy osoby te zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Komu przysługują świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego?
Świadczenia z Funduszu przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo w przypadku, gdy uczy się w szkole lub w szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia albo w przypadku posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności – bezterminowo.
W jakiej sytuacji przysługują świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego?
Świadczenia z Funduszu przysługują w sytuacji, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza 900 zł. Podkreślić jednak należy, że kiedy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie przekracza 900 zł o kwotę nie wyższą niż kwota świadczenia z Funduszu przysługującego danej osobie uprawnionej to świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego przysługuje w wysokości różnicy między kwotą świadczenia przysługującego danej osobie uprawnionej a kwotą, o którą został przekroczony dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie.
Co istotne – gdy wysokość alimentów jest niższa niż 100 zł, świadczenie alimentacyjne nie przysługuje! Ograniczenie działa też w drugą stronę – gdy wysokość alimentów określona jest na kwotę wyższą niż 500 zł – świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego przysługują tylko do kwoty 500 zł.
Kiedy ustaje świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego?
Przykładowo w sytuacji, gdy osoba uprawniona została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej, zawarła związek małżeński czy zmarła.
Jak uzyskać świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego?
Pierwszą przesłanką jest oczywiście nałożenie na osobę zobowiązaną obowiązku alimentacyjnego na rzecz uprawnionego, a następnie niemożliwość wyegzekwowania od niej tych świadczeń.
Ustalenie prawa do świadczeń z Funduszu Alimentacyjnego oraz ich wypłata, następują odpowiednio na wniosek osoby uprawnionej lub jej przedstawiciela ustawowego. Przedstawicielem ustawowym jest przykładowo: rodzic dziecka lub opiekun prawny osoby niepełnosprawnej.
Wniosek składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej. Wniosek ten można również złożyć drogą elektroniczną za pomocą systemu teleinformatycznego, który to znajduje się pod adresem: empatia.mpips.gov.pl
Jakie informacje powinno wskazać się we wniosku?
Dane dotyczące członków rodziny, w tym: imię, nazwisko, datę urodzenia, adres miejsca zamieszkania, stan cywilny, obywatelstwo, płeć, numer PESEL, a w przypadku, gdy nie nadano numeru PESEL – numer i serię dokumentu potwierdzającego tożsamość.
Dodatkowo, o ile wnioskodawca posiada także adres poczty elektronicznej i numer telefonu. Trzeba również załączyć oświadczenie osoby, która składa wniosek (wnioskodawcy) o tym, gdzie mieszka, ile ma lat, gdzie pracuje, jaka jest sytuacja ekonomiczna osób zobowiązanych do alimentacji.
We wniosku musimy także wykazać, że alimenty, których obowiązek łożenia został stwierdzony wyrokiem lub postanowieniem sądu, a także ugodą zawartą przed sądem lub mediatorem nie są płacone na rzecz uprawnionego.
Jeżeli obowiązany nie realizuje nałożonego na niego w wyroku lub ugodzie obowiązku – uprawniony w pierwszej kolejności winien zwrócić się o pomoc do Komornika. Dopiero gdy egzekucja komornicza okaże się bezskuteczna, należy uruchamiać procedurę z funduszu alimentacyjnego i tak też do wniosku powinniśmy załączyć oświadczenie wnioskodawcy o przekazaniu komornikowi wszelkich znanych mu informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu.
Podkreślenia wymaga, że wniosek nie może się opierać na gołosłownych twierdzeniach wnioskodawcy. Muszą one być wykazane poprzez załączenie do niego stosownych dokumentów takich jak:
- zaświadczenia lub oświadczenia dokumentujące wysokość dochodów,
- odpis podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu zasądzającego alimenty,
- odpis postanowienia sądu o zabezpieczeniu powództwa o alimenty,
- odpis protokołu zawierającego treść ugody sądowej lub ugody zawartej przed mediatorem,
- dokumenty potwierdzające podjęcie przez osobę uprawnioną czynności związanych z wyegzekwowaniem alimentów oraz bezskuteczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego przez Komornika.
Odpowiedzialność karna za składanie fałszywych zeznań
Uwaga! Informacje przedstawione we wniosku składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”.
Musimy pamiętać także o tym, że gdy powstaną okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń alimentacyjnych (np. zobowiązany zacznie płacić alimenty zgodnie z treścią wyroku) w momencie pobierania świadczeń mamy obowiązek zgłoszenia tej okoliczności do funduszu alimentacyjnego.
Czy muszę zwracać świadczenie uzyskane z Funduszu Alimentacyjnego?
Obowiązek zwrotu świadczeń pobranych z funduszu alimentacyjnego będzie miał miejsce tylko wówczas, gdy okaże się, że był pobierany nienależnie. Za nienależnie pobrane świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego uważa się, przykładowo, świadczenia pobierane w momencie, gdy osoba uprawniona utraciła do nich prawo na przykład w sytuacji, gdy podjęła pracę lub jej sytuacja ekonomiczna znacznie się polepszyła.
Osoba uprawniona będzie zobowiązana do zwrotu świadczenia także wówczas, gdy zostało ono przyznane na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów, a także, gdy osoba uprawniona otrzymała alimenty od zobowiązanego.
W jaki sposób odbiorę pieniądze z funduszu alimentacyjnego?
Środki przysługujące z Funduszu Alimentacyjnego można uzyskać przelewem na konto wskazane we wniosku lub odebrać w gotówce w oddziałach PKO Banku Polskiego.
